Vợ chồng A Phủ

I. TÌM HIỂU CHUNG

Tác giả Tô Hoài (1920 – 2014)

• • Quê: Hà Đông (nay thuộc Hà Nội).

  • Con đường văn học:

    • Khởi đầu bằng thơ lãng mạn và truyện võ hiệp nhưng nhanh chóng chuyển sang văn xuôi hiện thực.

    • Sớm được chú ý với những sáng tác đầu tay (Dế mèn phiêu lưu ký).

  • Sự nghiệp:

    • Là một trong những nhà văn lớn của văn học hiện đại Việt Nam, có số lượng tác phẩm “kỉ lục”: gần 200 đầu sách thuộc nhiều thể loại (tiểu thuyết, truyện ngắn, hồi kí, bút kí, tiểu luận…).

    • Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996).

  • Phong cách nghệ thuật:

    • Vốn sống phong phú, đặc biệt là về phong tục tập quán nhiều vùng miền.

    • Lối trần thuật sinh động, hóm hỉnh, tự nhiên của một người từng trải.

    • Vốn ngôn ngữ giàu có, sử dụng linh hoạt, giàu sức gợi, thấm đẫm chất thơ.

II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

Nhân vật Mị

a. Phẩm chất, vẻ đẹp ban đầu

• • • Xinh đẹp, trẻ trung, có tài thổi sáo, nhiều chàng trai say mê.

    • Hiếu thảo, tự trọng, không muốn bán mình trả nợ thay cha.
      → Một cô gái hồn nhiên, trong sáng, giàu sức sống, xứng đáng được hưởng hạnh phúc.

b. Số phận đau khổ

• • • Bị bắt về làm con dâu gạt nợ → thực chất là kiếp nô lệ, bị đối xử như công cụ lao động.

    • Công việc nặng nhọc quanh năm, không ngừng nghỉ.

    • Không gian sống ngột ngạt: căn buồng kín mít, tăm tối.

    • Bị A Sử hành hạ, trói đánh tàn bạo.
      → Bi kịch cả về thể xác lẫn tinh thần: từ cô gái yêu đời trở thành con người cam chịu, vô cảm, “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”.

c. Sức sống tiềm tàng và khát vọng hạnh phúc

• • • Trong đêm tình mùa xuân:

      • Thiên nhiên, tiếng sáo, bữa rượu → đánh thức kỉ niệm, khát vọng sống.
        
        

      • Mị muốn đi chơi: sửa soạn váy áo, thắp đèn, quấn tóc.

      • Dù bị trói, tâm hồn Mị vẫn bay theo tiếng sáo.
        → Sức sống tiềm tàng không bị hủy diệt, chỉ chờ cơ hội bùng dậy.

d. Sức phản kháng trong đêm cứu A Phủ

• • Ban đầu vô cảm khi thấy A Phủ bị trói.

  • Khi nhìn thấy dòng nước mắt trên mặt A Phủ → đồng cảm, nhớ lại cảnh đời mình → căm giận, thương xót.

  • Từ thương người đến ý thức về tội ác, từ lo sợ đến hành động: cắt dây trói cứu A Phủ.

  • Hành động ấy cũng là tự giải phóng cho chính mình.
    → Khát vọng sống mãnh liệt đã biến thành sức mạnh phản kháng, mở ra con đường tự do.

Nhân vật A Phủ

a. Số phận éo le

• • Mồ côi cha mẹ, không nơi nương tựa, từ nhỏ đi ở đợ, làm thuê.

  • Bị bán đổi lấy thóc, phải trốn chạy, phiêu bạt đến Hồng Ngài.

  • Nghèo khổ, không lấy nổi vợ vì tục lệ.

b. Phẩm chất, tính cách

• • Khỏe mạnh, tháo vát, gan góc.

  • Gan bướng từ nhỏ, dám bỏ trốn khi bị bán.

  • Lớn lên: dám đánh A Sử – con quan.

  • Khi bị bắt làm người ở: vẫn kiên cường, có ý thức tự do, thậm chí nhai dây mây định tự cứu.
    → Con người mạnh mẽ, phản kháng, giàu sức sống – tiêu biểu cho vẻ đẹp trai miền núi.

Giá trị của tác phẩm

a. Giá trị hiện thực

• • Phản ánh chân thực số phận đau khổ, bi kịch của người dân miền núi.

  • Tố cáo sự tàn bạo của giai cấp thống trị miền núi (cường quyền, thần quyền).

  • Thấy được quy luật: con người có thể tê liệt trong khổ đau, nhưng khi ý thức sống trỗi dậy thì sức sống phản kháng sẽ bùng nổ mạnh mẽ.

b. Giá trị nhân đạo

• • Xót thương, cảm thông với số phận người lao động bị áp bức.

  • Tôn vinh vẻ đẹp tâm hồn, sức sống tiềm tàng, khát vọng tự do.

  • Đề cao tình thương, sự đồng cảm và niềm tin vào con đường cách mạng – con đường giải phóng con người.

Nghệ thuật

• • Khắc họa nhân vật đặc sắc: Mị (qua tâm trạng, nội tâm), A Phủ (qua hành động).

  • Nghệ thuật trần thuật linh hoạt, tình huống truyện giàu kịch tính.

  • Miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế, chân thực.

  • Tái hiện sinh động phong tục, tập quán miền núi.

  • Ngôn ngữ giàu chất tạo hình, giàu chất thơ.

Ý nghĩa văn bản

• • Lên án, tố cáo tội ác của giai cấp thống trị miền núi.

  • Thể hiện số phận đau khổ nhưng cũng tôn vinh sức sống tiềm tàng của nhân dân lao động.

  • Khẳng định con đường giải phóng tất yếu: chỉ có đi theo cách mạng.