Lưu trữ lịch sử được ví như “ngôi nhà ký ức của quốc gia” – nơi bảo quản lâu dài những hồ sơ, tài liệu có giá trị đặc biệt về chính trị, pháp lý, khoa học và văn hóa. Đây là những “chứng nhân” sống động phản ánh quá trình dựng nước, giữ nước, phát triển đất nước qua từng giai đoạn.
Để bảo đảm tài liệu được thu nhận đầy đủ – chính xác – khoa học, Luật Lưu trữ số 33/2024/QH15 cùng các văn bản hướng dẫn đã quy định rõ trình tự, thủ tục thu nộp hồ sơ, tài liệu vào lưu trữ lịch sử. Trong đó, Thông tư số 06/2025/TT-BNV và Thông tư số 05/2025/TT-BNV của Bộ Nội vụ là cơ sở pháp lý quan trọng giúp các cơ quan, tổ chức thực hiện thống nhất, thuận lợi.
Để đảm bảo các hồ sơ, tài liệu được tiếp nhận đầy đủ, chính xác và có giá trị sử dụng lâu dài, quy trình thu nộp được thực hiện một cách chặt chẽ theo các bước sau:
Cơ quan, tổ chức có tài liệu thuộc diện nộp vào lưu trữ lịch sử phải chủ động đăng ký với cơ quan có thẩm quyền. Việc này giúp Lưu trữ lịch sử nắm rõ đặc điểm và quy mô tài liệu, từ đó sắp xếp tiếp nhận an toàn, khoa học.
Sử dụng mẫu phiếu đăng ký theo quy định, kèm:
Tên phông lưu trữ hoặc tên công trình: Giúp phân loại theo chủ đề, nhiệm vụ, tránh trùng lắp với các phông khác.
Thời gian hình thành và sử dụng tài liệu: Xác định giá trị lịch sử, niên đại cần bảo quản; thiết lập thứ tự sắp xếp.
Số lượng hồ sơ, tài liệu hoặc đơn vị bảo quản: Đảm bảo chuẩn bị đủ vật liệu, nhân lực tiếp nhận; tính toán chi phí và không gian lưu trữ.
Cách thức và thời gian dự kiến nộp: Thống nhất hình thức bàn giao (trực tiếp, chuyển phát) và lịch trình bàn giao, tránh gián đoạn hoạt động hành chính.
Mục lục hồ sơ, tài liệu kèm theo: Liệt kê chi tiết từng tập, từng tài liệu, năm lưu trữ, số lượng trang… nhằm đối chiếu, kiểm tra nhanh chóng.
Ngay sau khi nhận được hồ sơ đăng ký, Lưu trữ lịch sử chủ động làm việc với cơ quan.
Lưu trữ lịch sử sẽ thống nhất với cơ quan, tổ chức về thời gian và phương thức nộp hồ sơ, tài liệu.
Ghi chú: Đối với hồ sơ, tài liệu số, việc đăng ký nộp phải tuân thủ Thông tư số 05/2025/TT-BNV, đảm bảo tính toàn vẹn, an toàn và khả năng tra cứu lâu dài.
Mẫu Mục lục hồ sơ, tài liệu giấy được quy định tại Phụ lục I của Thông tư.
Ví dụ nghiệp vụ
Phòng Khoa học và Công nghệ Sở NN&MT lập phiếu đăng ký nộp 3 phông hồ sơ từ năm 2000–2010, dự kiến bàn giao qua đường bưu điện vào cuối tháng. Mục lục liệt kê 120 dự án, 40 biên bản họp chuyên môn.
Sau khi hoàn tất bước đăng ký, cơ quan, tổ chức phải gửi văn bản đề nghị nộp kèm theo Mục lục hồ sơ, tài liệu đến lưu trữ lịch sử có thẩm quyền. Đây được coi là thủ tục chính thức nhằm xác nhận mong muốn bàn giao hồ sơ, đồng thời là căn cứ để cơ quan lưu trữ tiếp nhận và tổ chức kiểm tra chất lượng hồ sơ, tài liệu trước khi thu nộp.
Hướng dẫn
Soạn văn bản đề nghị trên khổ A4, đóng dấu và ký tên người có thẩm quyền.
Đính kèm mục lục bản giấy và file Excel bản điện tử.
Lưu trữ lịch sử kiểm tra mục lục: đối chiếu tên, số lượng, định dạng.
Kiểm tra trực tiếp: đánh giá độ bền giấy, mực in, mức độ hư hỏng và tính xác thực nội dung.
Phản hồi kết quả trong 30 ngày: đạt yêu cầu hoặc yêu cầu bổ sung, sửa chữa.
Ví dụ: Sau khi đăng ký, một tỉnh ủy gửi văn bản đề nghị nộp kèm Mục lục hồ sơ nhiệm kỳ 2015–2020 (gồm báo cáo tổng kết, biên bản họp, chỉ thị, nghị quyết…) đến Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh. Trên cơ sở đó, cơ quan lưu trữ sẽ kiểm tra chi tiết trước khi ra thông báo thu nhận chính thức.
Sau khi tiếp nhận đề nghị nộp, lưu trữ lịch sử tiến hành kiểm tra hai nội dung chủ yếu:
Kiểm tra Mục lục hồ sơ, tài liệu:
• Đối chiếu thông tin kê khai: tên tài liệu, năm lưu trữ, số lượng tập.
• Đảm bảo tính đầy đủ, không trùng lặp, chính xác giữa mục lục và thực tế.
Kiểm tra trực tiếp hồ sơ, tài liệu:
• Chất lượng vật lý: độ bền giấy, mực in, màu sắc, dấu niêm phong, mức độ hư hỏng.
• Tính khoa học: xác thực nguồn gốc, tính liên kết, nội dung phù hợp với tiêu chí lưu trữ.
Kết quả kiểm tra:
Đạt yêu cầu: Chuyển sang bước thu nộp chính thức.
Chưa đạt yêu cầu: Cơ quan, tổ chức chỉnh sửa, bổ sung theo ý kiến của Lưu trữ lịch sử.
⏳ Thời hạn trả lời: lưu trữ lịch sử phải có ý kiến bằng văn bản chậm nhất 30 ngày kể từ ngày tiếp nhận đề nghị của cơ quan, tổ chức.
Ví dụ minh họa: Một bộ ngành gửi Mục lục hồ sơ nhưng thiếu ký hiệu hồ sơ hoặc tài liệu chưa đóng hộp theo tiêu chuẩn quốc gia. Trong trường hợp này, cơ quan lưu trữ sẽ có văn bản yêu cầu bổ sung, chỉnh lý; chỉ sau khi hoàn thiện mới được chính thức thu nộp.
Bước cuối cùng xác lập hoàn tất chuyển giao tài liệu. Biên bản thu nộp là văn bản pháp lý ghi nhận quyền sở hữu, trách nhiệm bảo quản.
Cơ quan, tổ chức: Đóng gói tài liệu trong hộp bảo quản hồ sơ phải đạt tiêu chuẩn quốc gia, đảm bảo an toàn và thuận tiện cho việc lưu trữ lâu dài (chống ẩm, mốc, va đập);
Dán nhãn ghi rõ “Tên phông – Số hiệu – Niên đại”.;
Vận chuyển hồ sơ, tài liệu đến cơ quan lưu trữ lịch sử.
Hồ sơ nộp kèm theo Mục lục. Bàn giao bản giấy và bản điện tử mục lục tại đơn vị lưu trữ.
Hộp bảo quản hồ sơ phải đạt tiêu chuẩn quốc gia, đảm bảo an toàn và thuận tiện cho việc lưu trữ lâu dài.
Sau khi tiếp nhận, cơ quan lưu trữ đối chiếu hồ sơ với Mục lục và lập Biên bản thu nộp, ghi rõ các thông tin sau:
Tên phông hoặc công trình lưu trữ;
Thời gian của tài liệu;
Số lượng hồ sơ, tài liệu, đơn vị bảo quản;
Các công cụ tra cứu đi kèm (nếu có)
Thời gian thực hiện thu nộp;
Họ tên, chữ ký của các bên liên quan và dấu xác nhận của cơ quan lưu trữ.
Hồ sơ, tài liệu được vận chuyển vào kho chuyên dụng, đảm bảo điều kiện môi trường thích hợp cho bảo quản lâu dài.
Việc tiếp nhận và thu nộp hồ sơ điện tử thực hiện theo Thông tư số 05/2025/TT-BNV, đảm bảo tính toàn vẹn, an toàn dữ liệu và khả năng tra cứu, khai thác lâu dài.
Ví dụ nghiệp vụ
Trung tâm Bảo tồn Di tích Hội An vận chuyển 150 hiện vật lưu trữ bằng xe chuyên dụng, đóng gói hộp tiêu chuẩn. Khi bàn giao, cán bộ lưu trữ đối chiếu mục lục 150 mã hiện vật, kiểm tra an toàn và lập biên bản có chữ ký giám đốc Trung tâm và trưởng phòng Lưu trữ.
a. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức
Vận chuyển tài liệu
• Đóng gói trong hộp bảo quản đạt tiêu chuẩn quốc gia, chống ẩm, mốc, va đập.
• Ghi nhãn rõ “Tên phông – Số hiệu – Thời kỳ” để thuận tiện bốc xếp và lưu trữ.
Giao nộp
• Nộp tài liệu kèm Mục lục hồ sơ bản giấy và bản điện tử.
• Bàn giao theo đúng địa điểm, thời gian đã thống nhất.
b. Trách nhiệm của Lưu trữ lịch sử
Tiếp nhận, kiểm tra đối chiếu
• Đối chiếu nhanh Mục lục và thực tế tài liệu.
• Đánh giá sơ bộ chất lượng vật lý ngay tại hiện trường.
Lập Biên bản thu nộp:
• Ghi rõ tên phông, niên đại tài liệu, số lượng tập, số lượng mục lục và công cụ tra cứu (nếu có).
• Đầy đủ chữ ký của người trao và người nhận, con dấu của cả hai bên.
• Biên bản là căn cứ pháp lý cho việc quản lý, tra cứu và bàn giao sau này.
Việc tuân thủ đúng trình tự, thủ tục thu nộp hồ sơ, tài liệu vào lưu trữ lịch sử là yếu tố quyết định để bảo đảm tài liệu quốc gia được thu nhận kịp thời – lưu giữ an toàn – phát huy hiệu quả.
Mỗi cơ quan, tổ chức khi hoàn thành nhiệm vụ cần chủ động phối hợp với cơ quan lưu trữ lịch sử để thực hiện trách nhiệm này. Đây không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là trách nhiệm với lịch sử dân tộc, góp phần giữ gìn những giá trị bền vững cho hôm nay và mai sau.